Rússneskt uppvask

Eins og ég hef áður upplýst hér á þessari síðu varð ég strax í haust tortryggin á allt tal um stórlán frá Rússum. Mér fannst einnig einkennilegar yfirlýsingar þáverandi forsætisráðherra að þannig væri komið fyrir okkur að við þyrftum að leita nýrra vina ("one has to look for new friends"). Að Rússar væru líklegastir til að verða nýju vinirnir fannst mér ekki lofa góðu. Fannst það minna meira á varnaðarorð forvarnarspekúlantanna sem benda á að þegar unglingurinn er hættur að vera með gömlu góðu vinunum og farinn að leita eftir félagsskap annarra með vafasama fortíð þá bendi það til að eitthvað grunsamlegt sé í gangi.

Nokkur atriði kveiktu öðrum frekar á grunsemdum mínum:

• Norðurlandaþjóðirnar virtust eftir bankahrunið mjög tregar í lánsloforðayfirlýsingum. Í þessum löndum furðuðu menn sig á vexti og kaupgetu íslensku útrásarvíkinganna. Við höfðum látið þetta sem vind um eyru þjóta og afgreitt sem öfund.
• Þegar öll sund virtust lokuð og öll ríki vesturlanda virtust hafa snúið við okkur baki þá tóku Rússar því líklega að lána okkur, hvernig mátti það vera? Hverjir voru hagsmunir þeirra?
• Þar sem ég velti fyrir mér rússneskum hagsmunum þá rifjaðist upp fyrir mér sagan um hvernig kaupendur Landsbankans urðu ríkir í Rússlandi. Pútín var víst borgarstjóri í Pétursborg á þeim tíma. Yfirlýsing Geirs Haarde um að honum fyndist gott að fá sér kaffibolla með þessum sömu eigendum þegar þeir væru á landinu fannst mér ekki lofa góðu.
• Fregnir um lífverði helstu ráðamanna í kringum bankahrunið fannst mér grunsamlegar. Ég var ekki sannfærð um að ótti þeirra væri einvörðungu gagnvart íslenskum almenningi.
• Í haust bárust fréttir af rússneskum auðkýfingum í tugatali í "skemmtiferð" hér á landi. Heilt hótel og Bláa lónið tóku þeir á leigu. Skemmtiferð já, einmitt, hugsaði ég.

Þessi atriði ásamt fleirum gerðu mig tortryggna. Ég lagðist í netgrúsk og setti einfaldlega inn orð eins og "russian mafia" ásamt einhverjum orðum eða nöfnum úr íslensku viðskiptalífi inn á leitarvefinn google.com. Einnig prófaði ég "money laundering" ásamt sömu nöfnum eða orðum úr viðskiptalífinu. Niðurstaðan var vægast sagt áhugaverð.

Ég hef einnig slegið inn danskri útgáfu af þessari leit og orðið margs vísari. Ef ég set inn sömu leitarorð á íslensku fæ ég hins vegar afar litlar upplýsingar. 

Eftir þessa rannsóknavinnu á netinu hef ég orðið sífellt meira undrandi á hversu litla athygli þessi orðrómur um mögulegan þvott á fjármagni hefur fengið undanfarin ár í íslenskum fjölmiðlum. Fjölmiðlar virtust einnig skauta eins hratt og þeir gátu framhjá þessum orðrómi í haust fyrst eftir bankahrunið.

Nú seinustu vikur hafa þó birst fyrirferðarlitlar fréttir í íslenskum fjölmiðlum um þennan orðróm.

Þess ber að geta að engar beinar sannanir hafa mér vitanlega komið fram varðandi þetta mál og því ber að skoða allt sem að þessu lýtur með gagnrýnu hugarfari. Hins vegar er of margt sem bendir til að eitthvað skrýtið hafi verið hér á seyði til að hægt sé að leiða þetta algerlega hjá sér.

Því vekur það sérstaka furðu mína að eftir viðtalið við Boris Berezovsky á Sky í febrúar sl, vísaði utanríkisráðherra Íslands þessum orðrómi algerlega á bug. Miklu nær hefði verið að taka fram að það sé full ástæða til að rannsaka þetta niður í kjölinn og fá sannleikann upp á yfirborðið. Öðruvísi öðlumst við ekki traust á erlendum vettvangi.

Rannsóknadómarinn Eva Joly kom í þáttinn Silfur Egils í dag. Þar lagði hún áherslu á mikilvægi þess að rannsóknaraðilar hefðu þekkingu á fjármálakerfi og þrek og þor til réttra aðgerða. Hér dygðu engar kurteisisspurningar. Húsleitir og harka væri það eina sem dygði. Vonandi verður hlustað á þessi ráð hennar.

Mannlíf á biðstofu tannlæknis

Ég sat á biðstofu tannlæknis í gær. Þar gluggaði ég í gamalt Mannlífsblað frá apríl 2008. Í blaðinu var umfjöllun um íslenskt efnahagslíf og hversu tæpt bankarnir stæðu. Rætt var við Eddu Rós Karlsdóttur, Þorvald Gylfason og Vilhjálm Egilsson, mögulega fleiri.

Það sem vakti athygli mína var að niðurstaða umfjöllunarinnar var á þá leið að bankastjórar Seðlabankans ættu allir að segja af sér. Þeir hefðu ekki brugðist við vexti bankanna með þeim ráðum sem þeir hefðu. Bindiskyldan vó þar hæst. Hlutverk seðlabanka væri að vera lánveitandi til þrautavara. Ef bankarnir stækkuðu seðlabankanum yfir höfuð bæri honum að hefta vöxt þeirra. Bindiskyldan væri tæki til þess. Bankastjórarnir hefðu því ekki skilið hlutverk sitt.

Ég kíkti nokkrum sinnum á forsíðu blaðsins, ég hlaut að hafa lesið vitlaust, þetta hlaut að vera blað frá því eftir bankahrunið því umræðan um seðlabankann í blaðinu var á nákvæmlega sömu nótum og nú eftir áramótin. Nei, aftur og aftur sá ég "apríl 2008" framan á blaðinu.

Hvernig var hægt að sigla svona steinsofandi fram af hengifluginu eins og þáverandi stjórnvöld og bankastjórn seðlabankans gerði?

Íþyngjandi eftirlit

Birt hafa verið drög endurreisnarnefndar Sjálfstæðisflokksins um hvað flokkurinn hefði getað gert betur á undanförnum árum. Við lauslega yfirferð sýnist mér að nefndin hafi verið mjög sjálfsgagnrýnin og fátt í þessum drögum sem samræmist stefnu eða gerðum flokksins á undanförnum árum.

Eitt augnablik óttaðist ég að með þessu myndi flokkurinn ná sér í fylgi út á gagnrýni á eigin verk og þetta myndi ná því að vera e.k. uppgjör við fortíðina.

Það varð mér því mikið gleðiefni að heyra í formanninum í kvöldfréttum RUV í kvöld:

"Þetta eru aðeins drög frá litlum hópi manna.........þeir bera sjálfir ábyrgð á sínum skrifum......tala ekki í nafni flokksins...........endurreisnarnefndinni er ætlað að líta til framtíðar............aðrir eru að glíma við það að finna hvað fór úrskeiðis á undanförnum mánuðum og árum.......flokkurinn muni gera upp við fortíðina......það sé ekki verkefni endurreisnarnefndarinnar....stefna flokksins um að lögbundið eftirlit mætti ekki íþyngja fyrirtækjum var ekki brotalöm......það var auðvitað eðlilegt að íþyngja ekki atvinnulífinu með kostnaði í tengslum við eftirlit.........það var ekki frelsisvæðingin sem fór með okkur.........heldur hvernig menn fóru með frelsið........."

Æi, elsku kallinn minn.

Skv skilningi Geirs var það hvernig menn fóru með frelsið vandinn, ekki frelsið sjálft. Samt mátti alls ekki hafa eftirlit með því hvernig með frelsið var farið.

Ef hægt er að fara með frelsið þannig að annar eða þriðji aðili beri skaða af, þá er full ástæða til að hafa eftirlitskerfi.

Þannig er það bara kæri Geir, við verðum bara að horfast í augu við það að við höfum ekki þroska fyrir frelsi, við erum bara of gráðug.

Sjálfstæðisflokkurinn samþykkti á landsfundi árið 2007 eftirfarandi:

Hið opinbera þarf stöðugt að huga að því að lögbundið eftirlitskerfi verði ekki of íþyngjandi fyrir atvinnulífið og þarf að gæta þess að gera ekki óþarfar kröfur til atvinnulífsins og taka ekki upp meira regluverk en nauðsyn krefur.

Ef flokkurinn gerir sér ekki grein fyrir að í þessu er fólgin uppskrift af misnotkun á frelsinu þá hefur hann ekkert lært.

Á morgun er nýr dagur............dagur án "þú veist hvern ég meina"

Við höfum flest fengið nóg af umræðunni um "þú veist hvern".

Á morgun er nýr dagur.............dagur án hans.

Dagur án þess að umræðan snúist um hvað hann sagði...........sagði ekki, gerði......gerði ekki.

Morgundagurinn er einnig fyrsti dagurinn síðan 1982 án þess að hann hafi viðamikil völd í okkar samfélagi.

Ég hlakka til morgundagsins og daganna sem á eftir koma. Ég er að verða bjartsýn. Ég hef mikla trú á samstarfi vinstri flokkanna. Ég hlakka til nýrra tíma með þessa flokka í forystu í okkar þjóðfélagi.

Þjóðfélagi án "þú veist hvern ég meina".

Þjóðfélagi með nýjum gildum þar sem græðgi verður úti en félagshyggja og samhjálp inni.

Nýi Framsóknarflokkurinn

Sigmundur Davíð nýkrýndur formaður Framsóknarflokksins kvartar undan skipulagðri áróðursherferð á hendur sér.

Eiginkona Sigmundar á eignir sem eru tilkomnar sem hennar hlutur í gömlu fjölskyldufyrirtæki. Ekki ætla ég að hafa það á móti þeim. Að sögn Sigmundar er þetta uppistaðan í eignum þeirra hjóna. Gott og vel.

Það sem Sigmundur á hins vegar alveg eftir að gera okkur grein fyrir, er afstaða hans til sölu ríkisins á eignum þess til útvalinna einstaklinga tengdum bæði Framsóknarflokki og Sjálfstæðisflokki. Því miður fyrir Sigmund kemur nafn föður hans þar upp.

Vissulega á Sigmundur ekki sjálfkrafa að gjalda föður síns en það er sjálfsögð krafa kjósenda þessa lands að afstaða hans og flokksins í heild til þessara eignatilfærslna sé ljós.

Treysti Sigmundur og "Nýi Framsóknarflokkurinn" sér ekki til að fordæma þessa gjörninga er tómt mál að tala um breytingar á þeim bænum.

Sjálf er ég alin upp við samvinnuhugsjónina og er enn þann dag í dag veik fyrir henni. Eftir að hafa horft upp á þann stjórnmálaflokk sem helst hefur kennt sig við þessa hugsjón, stela eignum sem safnast hafa saman eins og "fé án hirðis" og koma í hendur valinna einstaklinga, þá þarf meira til en að flokkurinn komi fram með nýtt andlit rétt fyrir kosningar til að ég trúi að eitthvað hafi breyst.

Tryggingafélög

Kastljós sjónvarpsins fjallaði í kvöld um ranglátt kerfi tryggingabóta frá tryggingafélögum í kjölfar hörmulegs slyss þegar ungur drengur lamaðist neðan mittis og systir hans lést.

Vegna ákvæðis í skaðabótalögum dregst frá tryggingabótum tryggingafélagsins þær greiðslur sem áætlað er að drengurinn fái eftir 18. ára aldur frá Tryggingastofnun ríkisins. Allar greiðslur eru miðaðar við lágmarkslaun. Já takið eftir lágmarkslaun, ekki meðallaun verkamanna og ekki meðallaun í landinu. Það er ákveðið með lögum að einstaklingar sem örkumlast með þessum hætti eigi ekki kost á meiru en því allra lægsta sem gerist í okkar samfélagi.

Þessir einstaklingar eru dæmdir til fátæktar.

Rökin eru þau að fólk á ekki að græða á því að lenda í slysum.

Faðir barnanna lýsti jafnframt því að bætur sem hann taldi sig eiga rétt á skv tryggingu vegna fráfalls stúlkunnar fékk hann ekki þar sem undanskilið var í tryggingaskilmálum að þær ættu ekki við ef um væri að ræða dauðsfall af völdum vélknúins ökutækis.

Vegir trygginganna eru órannsakanlegir. Þú ert tryggður fyrir öllu nema tjóni var eitt sinn sagt á mínu heimili. Ein af mínum fyrstu bloggfærslum fjallaði einmitt um þetta atriði.

Upphafleg hugsun tryggingakerfisins er sá að við erum með iðgjöldum okkar að leggja fyrir fjármuni sem munu nýtast okkur eða öðrum sem lenda í áföllum. Tryggingafélög sem slík ættu því ekki að vera gróðafyrirtæki, heldur tæki til samhjálpar.

Því miður hafa tryggingafélög orðið "gróðavæðingunni" að bráð og markmið þeirra er að skila hagnaði til eigenda fremur en að bæta tjónþolum sitt tjón.

Höfum það í huga þegar verið er að selja okkur nýjar tryggingar, lesum smáa letrið.

Ég skora jafnframt á löggjafann að endurskoða skaðabótalöggjöfina þannig að viðmiðunarupphæð í tilvikum eins og fjallað var um í kvöld sé nær eðlilegum tekjum, ekki lágmarkslaun.

Að kaupa sér syndaaflausn

Ótrúlegir fjármunir hafa safnast á fárra manna hendur nú seinustu ár. Dæmi eru um að þessa menn nagi samviskan.

Einn mætti í Kastljós sjónvarpsins á dögunum og var ekki laust við að mætti greina samviskubit.

Annar hefur stofnað velgjörðasjóð. Í stjórn þess sjóðs er svo þriðji maðurinn sem rakað hefur að sér ótrúlegum upphæðum.

Það er hins vegar ekki hægt að kaupa sér syndaaflausn. Allra síst með því að standa í auglýsingum á því samhliða.

Ég vil hins vegar benda þessum mönnum á að það er hægt að gerast sjálfboðaliði hjá t.d. Rauða Krossinum hér á Íslandi. Það er meira að segja hægt að gera það án þess að láta taka mynd af sér í blöðunum. Þannig geta þeir kynnst Íslendingum á Íslandi í dag.

Svarið fæst í kosningum í vor

Þegar Sjálfstæðisflokkurinn hrökklaðist frá völdum fyrir viku síðan óttaðist ég mjög að þeir næðu vopnum sínum og myndu slá ryki í augu kjósenda á komandi vikum. Pólitískt minni kjósenda er svo ótrúlega stutt og það var strax ljóst að ekki átti að slá slöku við í áróðrinum.

Eftir lestur á ritsnilld Davíðs Oddsonar sem birt er á heimasíðu Seðlabanka Íslands og ber yfirskriftina "Bréf formanns bankastjórnar til forsætisráðherra", er ég ekki alveg viss um að við þurfum að óttast þennan stjórnmálaflokk sem kennir sig við sjálfstæði, eins og ég áður taldi. 

Það sem kallað er bréf til forsætisráðherra minnir meira á bloggfærslu en formlegt bréf frá einum æðsta embættismanns þjóðarinnar. Stíllinn minnir á skólakrakka í fýlu.

Það er spennandi svo ekki sé meira sagt að fylgjast með hverjir, hvernig og hversu ákaft menn treysta sér til að verja formann bankaráðs Seðlabankans.

Enn áhugaverðara verður að fylgjast með viðbrögðum almennings. Hversu auðtrúa er fólk á þann áróður sem Sjálfstæðisflokkurinn mun beita í þessu máli?

Svarið fæst í kosningunum í vor.

Morgunblaðið á sunnudegi

Í dag sunnudaginn 8. febrúar fer Morgunblaðið á kostum. Gæti ég tekið fyrir nokkrar fréttir og greinar þar sem ýmist greinarhöfundar eða viðmælendur hemja sig ekki af gremju yfir að Sjálfstæðisflokkurinn hafi hrökklast frá völdum.

Staksteinar fjalla um ljósmyndara Morgunblaðsins sem skv. Fréttablaðinu nýlega selur lögreglu ljósmyndir sínar. Morgunblaðið segir þetta sérlega duglegan starfsmann sem yfirleitt sér fyrstur á vettvang og nái því mikilvægum myndum. Þetta geti ljósmyndarinn þar sem hann hafi komið sér upp mikilvægum samböndum. Orðrétt segir Mogginn: "Hann er ekki ræstur út til að mynda á meðan öðrum fjölmiðlum eru ekki veittar upplýsingar, eins og ritstjóri Fréttablaðsins segir í blaði sínu í gær. En hann hefur betri sambönd en aðrir".

Jahá, hann er ekki ræstur út, hefur einfaldlega góð sambönd. Hver er munurinn?

Agnes Bragadóttir fjallar á bls 10 um "Heilaga Jóhönnu í ham". Geðvonska Agnesar skín skemmtilega í gegn í þessum pistli að það er unun að lesa.

Agnes gerir einnig úttekt á umsvifum Lúðvíks Bergvinssonar. Ekki ætla ég að leggja mat á viðskipti þingmannsins, en mér virðist Agnes helst hafa það á hann að skuldir fasteignafélags sem Lúðvík á hlut í séu hærri en eignir. Það má vel vera að eitthvað megi finna meira á Lúðvík en ekki kemur það fram í greininni en ansi er ég hrædd um að þetta eigi við um mörg fyrirtæki í landinu.

Annars á Agnes heiður skilinn fyrir að hefja umfjöllun um fjármálaumsvif þingmanna. Ég bíð spennt eftir að sjá umfjöllun hennar um Árna Matthíssen, Þorgerði Katrínu (og eiginmanns hennar) og svo erfðaprinsinn Bjarna Benediktsson.

Það er af nógu að taka.

Íþyngjandi eftirlitskerfi

Áróður stuttbuxnaliðsins er byrjaður. Nú halda þeir því fram að það hafi ekki verið skortur á regluverki sem kom okkur á kaldan klakann. Auglýsingar um það eru birtar í fjölmiðlum í dag.

Eigum við að trúa því að við hefðum verið betur stödd með enn minna regluverk?

Ég vil minna á samþykkt seinasta landsfundar Sjálfstæðisflokksins:

Hið opinbera þarf stöðugt að huga að því að lögbundið eftirlitskerfi verði ekki of íþyngjandi fyrir atvinnulífið og þarf að gæta þess að gera ekki óþarfar kröfur til atvinnulífsins og taka ekki upp meira regluverk en nauðsyn krefur. Þá skal lögð áhersla á að eftirlit verði eftir því sem kostur er í höndum einkaaðila, meðal annars með því að fyrirtæki njóti innra eftirlits. Það að ákvörðunarvald um hvaða kröfur skuli gerðar liggi hjá hinu opinbera, þarf ekki að þýða að ríkið þurfi sjálft að hafa allt eftirlitið með höndum. 

Skyldu þeir hjá Andríki kannast við þessa ályktun og trúa því ennþá að eftirlitskerfi okkar hafi verið "of íþyngjandi"?