Ungu fólki misbýður og lætur í sér heyra

Í dag kom íslensk æska mér á óvart. Fjöldi ungs fólks mætti í ráðhús Reykjavíkur og mótmælti þeirri afbökun á lýðræði sem við höfum orðið vitni að síðustu daga.

Það er ekki hefð fyrir miklum mótmælaaðgerðum á Íslandi, almennt erum við feimin við að láta skoðanir okkar í ljós á opinberum vettvangi, viljum ekki láta sjá að við séum í þessu eða hinu pólitíska liðinu. Nú lét fólk í sér heyra, unga fólkið var þar fremst í fylkingu.

Ungt fólk er ófeimnara og er tilbúið til að fara óhefðbundnar leiðir en við sem eldri erum, spyr ekki alltaf hver hin lögbundna leið sé, enda hverjar eru hinar lögbundnu leiðir mótmæla? Eðli mótmælaaðgerða er að vekja athygli á málefninu og ef það truflar fund sem verið er að mótmæla er tilganginum náð. Það gerði ungir Íslendingar í dag.

Ég óska okkur öllum til hamingju með unga fólkið sem er ekki sama hvernig farið er með vald.

Dapurleg tíðindi

Á meðan valdarán var framið í Reykjavíkurborg í gær hugsaði ég um erfðabreytileika í kúm, hm. Vissi svo sem að tíðinda gæti verið að vænta en á flestu átti ég von en ekki þessu.

Dapurlegu tíðindin eru nefnilega ekki þau að vinstri meirihlutinn sé fallinn, það er leitt en ekki verst.

Dapurlegu tíðindin eru að Sjálfstæðismenn notfærðu sér veiklundaðan einstakling til að hrifsa völdin, sama hvað það kostaði. Tiltrú almennings á stjórnmálamönnum hefur minnkað og það tekur stjórnmálamenn langan tíma að endurvinna það traust sem tapaðist í gær, ekki bara þá sem að þessu stóðu, einnig þeir sem engan hlut áttu að þessum gjörningi misstu tiltrú, almenningur gerir ekki greinarmun þar á. Traust er hægt að missa á örskotsstundu, það tekur langan tíma að vinna það til baka.

Vel má vera að gjörningurinn standist lög en þetta er svo siðlaust að mig setur hljóða. Enginn málefnaágreiningur hafði komið upp í fyrri meirihluta, er allt falt fyrir völd?

Tal Ólafs um að málefnasamningurinn séu alfarið hans stefnumál verður hjákátlegt þar sem áfram verður unnið að rannsóknum á nýju flugvallarstæði. Jú, flugvöllurinn verður áfram á sínum stað skv skipulagi, en það stóð ekkert til að stroka hann út næstu tvö árin hvort sem er.

Allir borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins bera mikla ábyrgð á þessu ferli, getur það verið siðferðislega rétt að standa svona að málum?

Er allt leyfilegt ef það er löglegt?

Hversu langt mega menn ganga til að kroppa til sín völd?

Að mínu mati löglegt en siðlaust.

Erfðabreytlileiki í norskum og íslenskum kúm

Fyrir nokkrum árum var mikil umræða meðal bænda um að fá inn fósturvísa frá Noregi í þeim tilgangi að fá inn í landið norskar kýr. Þær munu vera mun stærri en þær íslensku og gefa meiri afurðir per kú. Með þessu vildu fylgjendur norsku kúnna ná fram meiri hagkvæmni í rekstri kúabúa.

Umræðan manna á meðal og í fjölmiðlum fannst mér alltaf einkennast af tilfinningasemi og gat ég ómögulega áttað mig á rökum gegn þessum norsku kúm. Helst heyrðist að þá yrðu allar kýr rauðskjöldóttar í stað litrófsins sem einkennir íslensku kýrnar. Einnig heyrðist kenning um að mjólkin úr íslensku kúnum verndaði gegn sykursýki og vitnað til einhverrar fylgni sem ég lagði lítinn trúnað á.

Norsku kýrnar eru mun stærri en þær íslensku og íslensk fjós hönnuð með þær íslensku í huga. Því þyrftu bændur að leggja út í mikinn kostnað við breytingu á fjósum ef farið yrði út í að skipta um kúakyn. Þetta voru reyndar helstu rökin gegn þeim norsku fyrir utan þau tilfinningalegu sem ég rakti hér fyrr.

Nú um helgina átti ég spjall við systir mína og kúabóndann Laufey á Stakkhamri. Það var mjög svo fróðlegt og þar kom ýmislegt fram sem mér var ekki kunnugt um.

Rannsóknir hafa leitt í ljós að íslenskar kýr hafa meiri erfðabreytileika en norska  kúakynið og jafnvel einnig það svartskjöldótta sem ríkjandi er í Evrópu. Hvernig má þetta vera? Íslensku kýrnar eru fáar og því skyldi maður ætla að fjöldi kúa í öðrum stofnum hefði til að bera mun meiri breytileika en þær íslensku. Svarið liggur í því að sömu nautin hafa verið notuð aftur og aftur í Noregi og síðan jafnvel synir þeirra og síðan koll af kolli. Með því nærðu fram mikilli einsleitni, í einkennum (t.d. afurðum) og þar með er breytileikinn meðal einstaklinganna þurrkaður út. Á Íslandi hefur þetta ekki verið gert heldur hefur einungis mátt nota hvert naut ákveðið oft og síðan ekki meir. Þetta skýrir þann mikla breytileika sem finnst meðal íslenskra kúa, litbrigði, júgurgerð, bygging o.s.frv.

Hverju erum við bættari með mikinn breytileika? Jú það gefur meiri möguleika til meiri ræktunar og framþróunar, án breytileika er ekki hægt að rækta stofninn áfram. Ef einsleitni stofns er mikil er einnig mikil hætta á að upp komi gallar, í líkamsbyggingu, erfðasjúkdómar o.fl. Eftir að búið er að þurrka breytileikann út er erfitt að snúa við og rækta svona galla í burtu, það er takmarkað til af "góðum" genum til að bæta fyrir skaðann. Norska rauðskjöldótta kynið sem og evrópska svartskjöldótta hafa verið ræktuð mjög hratt og því alls ekki útséð um hvaða gallar kunna að leynast í því, gallar sem erfitt gæti verið að rækta úr því. Vegna hins mikla breytileika sem enn er meðal íslensku kúnna leynast miklir ræktunarmöguleikar, möguleikar til ræktunar á eiginleikum sem mögulega hafa hingað til ekki þótt skipta miklu máli.

Meðal íslenskra bænda eru enn uppi þær hugmyndir að æskilegt sé að taka inn norskar kýr. Vegna smæðar íslenska kúastofnsins er ekki raunhæft að vera með tvö aðskilin kyn og ef ákvörðun yrði tekin um að taka inn norskar kýr væri líklegt að íslenski stofninn hyrfi sem slíkur.

Það að íslenskar kýr hefðu þennan mikla breytileika sem væri dýrmætur frá ræktunarlegu sjónarhorni eru fyrstu vitrænu og faglegu rökin sem ég hef heyrt gegn því að taka upp norska kynið fyrir utan kostnaðinn við breytingu fjósa.

Í erfðafræðilegu tilliti er einsleitni stofna mjög varasöm, það er ekki að ástæðulausu sem systkinum er bannað að eigast og systkinabarnagiftingar taldar varasamar. Þessi umræddi breytileiki íslensku kúnna er því mun dýrmætari en margir gera sér grein fyrir. Hver sem ástæðan var fyrir þeirri ákvörðun að nota hvert naut einungis takmarkað, þá var það ótrúlega vitræn ákvörðun. Hver veit hvaða eiginleiki kúnna telst eftirsóknarverðastur eftir 10 ár? Það er ekki endilega magn mjólkur sem fæst frá hverjum grip sem endilega er eftirsóknarverðastur, efnainnihald skiptir máli, júgurlag, mjaltahraði og síðast en ekki síst skiptir máli hversu mikið kýrnar mjólka miðað við hvernig þær eru fóðraðar. Með hækkandi áburðarverði skiptir jafnvel meira máli að þær geti mjólkað vel ef þær eru að miklu leyti fóðraðar á gróffóðri í stað kjarnfóðurs.

Þessa vikuna er Laufey systir mín í Noregi að skoða norskar kýr, ásamt nokkrum íslensku bændum sem ólmir vilja flytja þær inn. Það verður spennandi að frétta hvers hún hefur orðið vísari í þeirri för.

Laufey heldur úti bloggsíðu og þar er hægt að fylgjast með búrekstrinum á Stakkhamri.

Reykingar

Ég var einu sinni á ferð sem leiðsögumaður með hóp af þýskum túristum í Mývatnssveit. Ég lýsti fjálglega landslaginu, hvernig eyjarnar í vatninu mynduðust, hélt fyrirlestur um jarðfræði og dýralífið á svæðinu. Túristarnir reyndu að vera áhugasamir og fylgjast með. Ég lýsti því að í vatninu væri mikið af silung og að bændurnir legðu net í vatnið og veiddu silunginn. Svo benti ég þeim á lítil torfhús sem voru á flestum bæjum en þar var silungurinn reyktur. Þetta útskýrði ég með eftirfarandi orðum:

"Und da in den kleinen Haüsern werden die Forellen geraucht". (Þýðing: "Og þarna í litlu húsunum eru silungarnir reyktir".

Gallinn við þetta var að á þýsku eru til tvö orð yfir sögnina "að reykja":

Rauchen = reykja sígarettur (lýsingarháttur þt: geraucht)

Raüchern = reykja mat (lýsingarháttur þt: geraüchert)

Það er ekki hægt að þýða yfir á íslensku hvað ég sagði Þjóðverjunum að Mývetningarnir gerðu við silunginn en þeir hlógu óskaplega að þessu án þess að ég gerði mér grein fyrir hvað var svona fyndið við það sem ég sagði.

Handboltadómarar og héraðsdómari

Umræða um skipun dómara norðan heiða hefur dregist meira á langinn en mér datt nokkurn tíma í hug að myndi verða. Hélt að þetta yrði bara svona venjulegur stormur í vatnsglasi sem svo myndi deyja út, þannig hefur það yfirleitt verið. Svo kjósa allri Sjálfstæðisflokkinn í næstu kosningum, allt gleymt. Þessu hafa ráðamenn getað treyst.

Nú er liðinn mánuður frá gjörningnum og enn í þessari viku hefur þetta verið heitasta málið í fjölmiðlum, fjölskylduboðum og á kaffistofum. Annars bara alger gúrkutíð.

Í dag hófst hins vegar eitthvað handboltamót í Noregi. Íslendingar taka þátt og ætla sér gullið, til vara silfrið, til þrautavara bronsið. Taka átti Svíana í dag. Æi, eitthvað mistókst, gerum betur í næsta leik. Hvað voru þessir Danir að gera þarna inni á vellinum? Er ekki eitthvað skrítið við skipan þeirra í þessar dómarastöður?

Nú loksins fékk íslensk alþýða eitthvað annað að tala um en skipan héraðsdómara norðan heiða, nú verður skrafað um alvöru dómara.

Mikið held ég að Árna nokkrum Matthíesen sé létt, nú loksins er von til að öldur lægi.

Harry Potter og hans hyski

Ég hef nýverið lokið lestri seinustu bókarinnar um Harry Potter. Bókin er spennandi og heldur manni við efnið, það vantar ekki.

Í þessum bókum er gríðarlega mikil pólitík á milli línanna, barátta góðs og ills, tryggð og hollusta við vini og félaga, hversu langt nær hún, jafnvel í þeim tilvikum þegar einstaklingurinn er málstaðnum ósamþykkur.

Nú seinustu vikur hefur ákveðin stöðuveiting ákveðins setts dómsmálaráðherra verið milli tannanna á fólki, almenningur rís upp á afturfæturna og gagnrýnir. Merkileg hefur mér þótt viðbrögð margra samflokksmanna, með rökum sem órökum. Einhverra hluta vegna minnir þetta mig á samstöðu þeirra sem dvalið höfðu á Slytherin heimavistinni, jafnvel þó Voldemort færi fram með morðum, ofbeldi og órökum skyldi halda trúnað við hann.

Við veltum þessu fyrir okkur á kaffistofunni í dag, fundum nokkrar samsvaranir milli persóna í bókunum og í hinu pólitíska litrófi á Íslandi í dag. Ég tek það fram að þetta er eingöngu til gamans gert.

Sjálfstæðisflokkurinn er að sjálfsögðu Slytherin heimavistin og Gryffindor vinstri menn.

Voldemort = Davíð Oddsson
Harry Potter = Dagur B. Eggertsson (útlitslega finnst mér þetta sérlega fyndið!)
Ron = Guðmundur Steingrímsson (fær að vera með í fjörinu sem besti vinur Harrys)
Hermione = Svandís Svavarsdóttir (ótrúlega klár)
Lúna = Margrét Sverrisdóttir (Lúna var ekki á Gryffindor vistinni en var í bandalagi með Harry)
Faðir Lúnu = Að sjálfsögðu Sverrir Hermannsson
Neville = Sumir sögðu Björn Ingi, mér finnst Ólafur Magnússon betri
McGonagal = Jóhanna Sigurðardóttir, Ingibjörg Sólrún kemur til greina en aldurinn og nefið vinnur með Jóhönnu.
Draco Malfoy = Gísli Marteinn
Crabbe eða Goyle = Sigurður Kári mig vantar hinn
Ormshali = Árni Matthíssen (lítill karl sem fórnar sér fyrir herrann en það verður honum að falli)
Snape = Björn Ingi (Snape var meðlimur Fönixreglunnar en vann einnig með Voldemort, maður vissi aldrei í hvoru liðinu hann var)
Pearcy Weasley = Össur (Var á Gryffindor en langaði óskaplega að vera mikill maður og tilbúinn til að kyngja ýmsu til að það mætti verða)

Ekki gekk þetta nú fullkomlega upp því okkur reyndist ómögulegt að finna tvífara Dumbeldore, mér datt í hug Steingrímur Hermannsson, það er þessi landsföðurímynd, Dumbeldore hafði líka ýmsa mannlega breyskleika. Þessi tillaga mín fékk ekki nægilegan hljómgrunn. Þá stakk ég upp á Ólafi Ragnari en honum var líka hafnað. Ég hafnaði Jóni Baldvin. Hagrid sömuleiðis vantar tvífara, þó dettur mér Steingrímur J í hug. Þá er ég með prinsippfastan og sérvitran karakterinn í huga, ekki endilega útlitið.

Ég semsagt auglýsi eftir íslenskum Dumbledore.

 

Undrandi tunna

Það var verið að steypa á Stakkhamri. Líklega var þetta þegar verið var að byggja eftir brunann 1971. Í þá tíð hjálpuðust menn að þegar mikið lá við og á steypudögum komu nágrannarnir og aðstoðuðu.

Einhverra hluta vegna var tunna fyllt af steypu. Þetta var gamaldags trétunna með gjörðum og öllu. Hún þoldi ekki álagið og gliðnaði í sundur.

Elli í Dal horfði á tunnuna og sagði: "Sjáiði tunnuna, hún er svo hissa að hún féll í stafi!".

Málefni liðinnar viku

Í liðinni viku hefur mikið verið fjallað um skipan dómara norðan heiða. Margar spurningar hafa vaknað, hvaða reynsla og mannkostir er vert að telja til þegar meta skal hæfni í svona embætti, er verið að veita svona embætti vegna ættartengsla eða kannski þrátt fyrir ættartengsl? Eiga menn að gjalda föður síns? 

Dómara verður að velja
vandi það mikill er.
Mannkosti mikla skal telja
meta sem vera ber.

Til vara í nefnd hefur verið
vonað og kallinu beðið.
Í Ljóðanefnd lesa skal kverið.
Lofa skal nýkrýnda peðið.

Ættar skal ei sinnar gjalda
ekki má hindra hans frama.
Til þjóðar kveðjuna kalda
ég kalla og er ekki sama. 

Gengi hlutabréfa á mörkuðum hríðféll. Þeir sem áttu ekkert prísa sig sæla, þetta skiptir okkur engu máli, þvílík lukka. Þeir sem héldu að þeir væru ríkir í gær eiga bara skuldir í dag, þeir sem vissu að þeir væru ríkir í gær eru það enn í dag, þeir kunna að passa sitt.

Á fallanda fæti er gengið
fátækir horfa það á.
Hagnað sinn hafa fengið
hákarlar því skal ég spá.

Hugleiðing um feminisma og litríkt pasta

Í tilefni af pastasögunni hér á undan vek ég athygli á því hversu fyndið okkur mæðgum þótti þetta umrædda pasta. Karlpeningurinn í fjölskyldunni var alveg laus við að finnast þetta sniðugt.

Hvað hefðum við sagt ef umrætt pasta hefði verið eftirlíking af líffæri kvenna?

Í ítölsku kjörbúðinni var slíkt pasta ófáanlegt (ég leitaði!). 

Hverjum hefði þótt það sniðugt?

Ég sé fyrir mér vandlætingu feminista og upphrópanir um hversu ósmekklegt það væri.

Finnst karlmönnum þetta pasta ósmekklegt? Eða bara ekkert fyndið?

Í hverju felst þessi munur á afstöðu okkar til litríks pasta?

 

 

Pasta Basta

Eins og fram hefur komið þá brá fjölskyldan sér í skíðaferð. Slíkar ferðir eru sko alls ekki ókeypis frekar en önnur ferðalög. Það er þess virði að setja sér stefnu og ákveða hversu miklu af heimilistekjunum maður er viljugur til að eyða í hverja ferð, fara sjaldan og gera það grand, eða fara oft og lifa eins og nirfill.

Ég hef valið að fara seinni leiðina, þykir mörgum nirfilsskapurinn stundum ganga fulllangt, þar sem fjölskyldan er nánast komin með pastaeitrun eftir 12 daga dvöl á Ítalíu. Við leigðum okkur íbúð með eldunaraðstöðu og eftir hvern skíðadag var stormað í búðina, keypt pasta, það soðið í potti með kúptum botni, einhver sósa mölluð og svo gleypti hungrað liðið þetta í sig.

Í upphafi ákváðum við að fara tvisvar út að borða í ferðinni, á jóladag og á gamlársdag. Jóladagsveitingahúsið var vandlega valið, matseðill skoðaður og verðlag kannað. Þetta leit út fyrir að vera fínt en ekkert galið verð. Við pöntuðum borð með fyrirvara og mættum svo á tilsettum tíma. Fljótlega áttuðum við okkur á að þetta var nú heldur annað en til stóð. Níu rétta matseðill á línuna, allt fínt og huggulegt. Heldur brá nú fyrirvinnum fjölskyldunnar þegar reikningurinn kom, ríflega tvöfalt það sem fjárhagsáætlun gerði ráð fyrir. Plastinu var rennt og það hitnaði vel.

Á leiðinni heim byrjaði Rán að flissa að þessu en húmor fyrirvinnanna leyfði ekki svoleiðis alveg strax. "Viltu aðeins bíða með þessa fimmaurabrandara svona rétt á meðan við erum að jafna okkur á þessu", var svarið.

"Heyrðu, við förum bara ekkert út að borða á Gamlárskvöld" sagði daman þá, málið leyst. Þar með var jafnvægi í heimilisbókhaldinu náð, allir glaðir. Við skelltum öll upp úr. "Svo höfum við bara marglitt pasta í matinn", bætti hún við. Auðvitað var pasta í matinn á Gamlárskvöld á Ítalíu, hvað annað.

Úrvalið af marglitu pasta var fjölbreytt. Ég var búin að lofa þeim saumaklúbbsvinkonum mínum myndum af því og hér koma þær:

 

 

Þetta var pastað sem við mæðgurnar völdum. Einhverra hluta vegna hafði karlpeningurinn ekki eins mikinn húmor fyrir þessu. Þetta fékkst því ekki samþykkt sem áramótamatur.

 

 

 

 

Við fundum pasta sem var eins og hattar og það var valið og borðað og því ekki myndað. Til viðbótar þá var þessu pasta bætt við. Gallinn við hattana var að þeir voru óvart ofsoðnir og láku í sundur og því ekki eins skemmtilegir soðnir og í pakkanum.